Burzowa kropla, czyli chemiczny barometr
Chemiczny barometr (Camphor Glass), szkło pogodowe (Weather Glass), szkło burzowe (Storm Glass) to wszystko nazwy urządzenia, które zyskało popularność dzięki admirałowi Robertowi FritzRoyowi, który w swojej książce The Weather Book A Manual of Practical Meteorology opisuje to urządzenie i podaje interpretację formy i kształtu kryształów na użytek prognoz pogody.
Kim był Robert FritzRoy, którego nazwisko jest nieustannie kojarzone z chemicznym barometrem ?
Robert FritzRoy był angielskim żeglarzem i kapitanem HMS Beagle podczas słynnej podróży z udziałem K. Darwina, i założycielem angielskiego Met Office.
Dzięki jego staraniom na brytyjskim i irlandzkim wybrzeżu powstała sieć obserwatoriów meteorologicznych, z których dane były przekazywane telegraficznie do Londynu, gdzie na ich podstawie prognozowano sztormy. Ostrzeżenia przed wichrem i sztormem były przekazywane rybakom i żeglarzom dzięki stworzonej na te potrzeby sieci masztów, w których odpowiednio umieszczone walce i stożki informowały o nadchodzącym niebezpieczeństwie. Sieć przekazała pierwsze ostrzeżenie już w 5 lutym 1861, niecałe cztery miesiące po tragicznym „The Royal Charter Gale” – wielkim sztormie na brytyjskich wodach, który pochłonął życie 800 ludzi i zatopił 133 statki.
Wkrótce spod ręki FritzRoya wyszła pierwsza prognoza pogody dla północnej, południowej i zachodniej Brytanii opublikowana w The Times (tak to pierwsza prognoza pogody w gazecie ! ) Możemy w niej przeczytać, że pogoda 1 i 2 sierpnia 1861 będzie ładna, a wiatr wiejący z kierunków wschodnich umiarkowany, mocniejszy na południu kraju.
A Chemiczny barometr ?
Cóż, to hermetycznie zamknięta w szklanym naczyniu i rozpuszczona w mieszaninie alkoholu i wody kamfora, która wytrącając się z roztworu pod wpływem zmian temperatury, tworzy fantazyjne kryształy w postaci piór, płatków i innych fascynujących kształtów. Nie znamy wynalazcy tego urządzenia, które było znane już w XVIII wieku.
FritzRoy i jemu współcześni zdawali sobie sprawę, że temperatura ma wpływ na zmiany wyglądu Chemicznego Barometru, ale FritzRoy wierzył, że nie jest ona jedynym czynnikiem i Chemiczny Barometr jest użytecznym narzędziem do przewidywania zmian pogody. Nie zgadzał się z tym Farady, który w liście do FritzRoya (przechowywanym archiwum Met Office) pisze, że nie wierzy, by coś poza temperaturą wpływało na kształt kryształów.
No cóż, współczesna wiedza przyznaje rację Faradayowi. To temperatura i szybkość jej zmian ma wpływ na ilość, kształt i formę kryształów kamfory w Chemicznym barometrze. Ale przecież nadejście chłodnego frontu z jego wiatrami i burzami poprzedza nagłe ochłodzenie, więc może jednak....
Jaka by nie była przyczyna powstawania kryształów wewnątrz chemicznego barometru ich uroda i zmienność nieustannie fascynują, a Chemiczny barometr jest piękną, nietuzinkową ozdobą biurka. Czy tylko ozdobą ?
Jak samemu zrobić chemiczny barometr ?
Jeden z przepisów na mieszaninę w Chemicznym barometrze:
- Kamfora: 10,0 g
- Azotan potasu: 2,5 g
- Chlorek amonu 2,5 g
- Etanol 40 ml
- Woda dest. 33 ml
Kamforę rozpuszczamy w alkoholu i klarowną ciecz powoli wlewamy, ciągle mieszając do ciepłej wody z wcześniej rozpuszczonymi nieorganicznymi składnikami. Przelewamy do ozdobnej buteleczki, szczelnie zamykamy i obserwujemy.
Gdzie umieścić Chemiczny Barometr?
Najładniejsze kryształy zobaczymy umieszczając Chemiczny barometr wewnątrz pomieszczenia na półce lub biurku z dala od kaloryferów czy zimnych przeciągów.
Nasłonecznione miejsce, grzejnik, zimne okno spowodują szybsze zmiany temperatury i mniej efektowne kryształy. Oczywiście warto eksperymentować i wystawić swój chemiczny barometr na zewnątrz. Na szczęście wszystkie zmiany są odwracalne, a powoli ogrzana zawartość z powrotem staje się przeźroczysta i można zaczynać obserwacje od nowa.
Wszystkie zdjęcia chemicznego barometru w niniejszym artykule są zdjęciami barometrów pochodzących ze sklepu AstroMedia.
https://www.sklep-astromedia.pl/pl/p/Chemiczny-barometr-17-cm/131
https://www.sklep-astromedia.pl/pl/p/Chemiczny-barometr-13cm/188